ΟΙ ΚΑΒΑΛΑΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΚΡΟΚΟΥ ΣΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ (ΜΠΑΝΤΖΑΒΑ ΣΟΥ 19/4/2015))

Σε απόσταση οχτώ χιλιομέτρων από τον Κρόκο χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου είναι κτισμένο ένα εκκλησάκι, γνωστό με το όνομα Μπάντζαβα σού.

Για την ονομασία του υπάρχουν δυο εκδοχές, η μία υποστηρίζει ότι είναι τουρκική λέξη και σημαίνει ο τόπος του Μπάντσιου, δηλαδή του Παναγιώτη και η άλλη εκδοχή είναι πως το όνομα αυτό είναι σλάβικο κατάλοιπο, συχνό φαινόμενο στα ντόπια χωριά, αλλά μετά από τόσα χρόνια παραφράστηκε και είναι αδύνατο να το ερμηνεύσουμε.

Μας παραξενεύει η θέση του, τόσο μακριά από το χωριό και στην μέση του κάμπου, μας ταξιδεύει η ομορφιά του όμως και μας θυμίζει νησάκι σε μια καταπράσινη θάλασσα. Καμία εκκλησία όμως δεν χτίστηκε τυχαία. Υπάρχουν ενδείξεις πως στην συγκεκριμένη θέση υπήρξε αρχαίος ναός .

Σε ανασκαφές που έκανε το 1991 η αρχαιολόγος Αρετή Χονδρογιάννη, βρέθηκαν πολλά ευρήματα όπως τεμάχια από όστρακα(δηλ. πήλινα σπασμένα αγγεία),κεραμικά και διάφορα άλλα αντικείμενα . Σημαντικότατο εύρημα είναι μια αγνύθα (υφαντικό βάρος) με σφραγίδα δίδυμης περόνης του 3ου με 2ου αιώνα π.χ. Στα γύρω χωράφια βρέθηκαν και άλλα αντικείμενα που χρονολογούνται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους ,την ελληνιστική και την βυζαντινή εποχή. Στην ανατολική πλευρά του λόφου ανακαλύφθηκαν οστά ανθρώπινων σκελετών ,πράγμα που επιβεβαιώνει την ύπαρξη αρχαίου νεκροταφείου .Το βέβαιο είναι πως πολλά μικροαντικείμενα αρχαιολογικής σημασίας βρέθηκαν τυχαία από γεωργούς που καλλιεργούσαν τα χωράφια τους και από άγνοια δεν τους δόθηκε η πρέπουσα προσοχή. Όλα αυτά υποστηρίζουν την ύπαρξη οικισμού στην συγκεκριμένη περιοχή και υπάρχει περίπτωση ο οικισμός αυτός να είναι κομμάτι του ξακουστού οικισμού «Σαράντα Βάντσες». Ευχόμαστε η αρχαιολογική σκαπάνη να φέρει στο φως και άλλα ευρήματα και να απαντηθούν τα ερωτήματα μας.

 Τα αρχαία, τα ελληνιστικά και τα βυζαντινά χρόνια πέρασαν και η περιοχή χρησίμευε ως βοσκοτόπι ή ως καλλιεργήσιμη έκταση .Το 1922 στον Κρόκο μια αμόρφωτη γριούλα, η Ευαγγελία Τρίκου, είπε στους δικούς της πως είδε ένα όνειρο για μια θαμμένη εικόνα σε κείνη την περιοχή. Κανένας δεν της έδωσε σημασία. Το μέρος ήταν πολύ μακριά από το χωριό και κει ήταν περιοχή των Πετρανών .

 Η γερόντισσα επέμενε και παρακαλούσε τον γιό της να πάνε στο συγκεκριμένο μέρος . Μετά από πολλά παρακάλια ο γιός της , περισσότερο για να μην της χαλάσει το χατίρι, πήρε μερικούς φίλους του και με κασμάδες κίνησαν για το μέρος ονειρεύτηκε η μητέρα του. Όταν έφτασαν στο μέρος που βρισκόταν ο λόφος, η τυφλή γερόντισσα τους έδειξε ένα συγκεκριμένο σημείο και τους είπε εκεί να σκάψουν, εκεί που βρέθηκαν ευρήματα αρχαίου ναού από την αρχαιολόγο χρόνια μετά και κει που τώρα βρίσκεται το ιερό βήμα. Σκάβοντας οι παρευρισκόμενοι δεν πίστευαν στα μάτια τους όταν ανακάλυψαν μια εικόνα της Αγίας Τριάδας που ειδικοί μετά από εξέταση την τοποθετούν περίπου στην βυζαντινή εποχή.

 Ήταν συχνό φαινόμενο την εποχή της εικονομαχίας (8ο με 9ο αιώνα) να θάβονται από χριστιανούς εικόνες για να γλυτώσουν την καταστροφή από τους εικονομάχους . Δεν είναι παράξενο κάτι τέτοιο να συνέβηκε και δω. Το ανεξήγητο όμως είναι το πώς μια αμόρφωτη ,τυφλή γριούλα υπέδειξε το σωστό σημείο όπου βρέθηκε η πολύτιμη αυτή εικόνα . Οι Κροκιώτες το θεώρησαν τότε θαύμα και μια και η περιοχή στον λόφο δεν είχε ιδιοκτήτη ,τα γύρω μέρη τα καλλιεργούσαν γεωργοί από τα Πετρανά , αποφάσισαν να χτίσουν ένα εκκλησάκι και να του δώσουν το όνομα της Αγίας Τριάδας.

Την Κυριακή του Θωμά το εκκλησάκι αυτό γιορτάζει. Μέρες πριν καθαρίζεται, ασβεστώνεται, σημαιοστολίζεται και περιμένει τους επισκέπτες του με κεράσματα. Το πρωί γίνεται κανονική λειτουργία που την παρακολουθεί πλήθος πιστών. Την ημέρα αυτή καβαλάρηδες επισκέπτονται και τιμούν την Αγία Τριάδα με τα άλογά τους.

Προσκυνούν την εικόνα που βρήκε η Γερόντισσα και ανάβουν κερί. Στο τέλος αφού κεραστούν ανεβαίνουν στα άλογα τους και φεύγουν καλπάζοντας στην πράσινη θάλασσα από στάχυα που σήμερα είχε και πολλά κύματα λόγω του δυνατού αέρα που φυσούσε. 

Με τον μικρό αυτό εορτασμό τελειώνουν τα πασχαλινά έθιμα στον Κρόκο και όλα ξαναρχίζουν να μπαίνουν στην καθημερινή ρουτίνα. Υπάρχει βέβαια η στολισμένη Πρωτομαγιά που την περιμένουν όλοι πως και πως για να στολιστούν και να κατεβούν στην περιοχή του Λάκκου, να φάνε ρυζόγαλο με κρόκο, να χορέψουν και να τραγουδήσουν τα «μαϊσια» τραγούδια και γενικώς να τσακώσουν τον Μάη που ναι και σκανδαλιάρης.

Ιωάννα Κύρου
Νηπιαγωγός

 

 

 ΠΗΓΗ : http://www.prlogos.gr/arthrografia/26387-2015-04-19-12-13-39

ΤΟ ΓΛΕΝΤΙ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΡΟΚΟΥ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ (13/4/2015)

Το Άγιο Πνεύμα είναι ένα  όμορφο εξωκλήσι  στον Κρόκο που  βρίσκεται  βορειοανατολικά του χωριού με ένα δασάκι από έλατα στην μπροστινή του πλευρά και παλιές αγιογραφίες στο εσωτερικό του.

Οι παλιοί λένε πως εκεί, στο παλιό εκκλησάκι πριν γίνει η αναπαλαίωση το 1919, βρήκε καταφύγιο ο Παύλος Μελάς και οι συμπολεμιστές του τον Οκτώβρη του 1904 λίγο πριν πάει στην Στάτιστα της Καστοριάς   και  εκεί  χάσει την ζωή του.

Την   δεύτερη μέρα του Πάσχα το εξωκλήσι αυτό είχε την τιμητική του. Οι κάτοικοι  συγκεντρωνόντουσαν στην πλατεία του χωριού και όταν τελείωνε η λειτουργία στην κεντρική εκκλησία πήγαιναν στο Άγιο Πνεύμα με τα πόδια ,έχοντας μαζί τους και  όργανα. Αυτοί που απουσίαζαν ήταν μόνο αυτοί που είχαν πένθος ή κάποιο σοβαρό λόγο.  Στο δρόμο έκαναν στάση στην θέση Μπάρα, που είναι  διασταύρωση και χόρευαν δυο χορούς . Όσοι είχαν  άλογα, κυρίως νεαροί, πήγαιναν με τα άλογα τους  τα οποία ήταν και ομορφοστολισμένα. Εκεί  προσκυνούσαν  την Ανάσταση , γλεντούσαν και χόρευαν όλοι μαζί στο προαύλιο του ναού. Στο τέλος λίγο πριν την επιστροφή τους στο χωριό  ο κόσμος μαζευόταν  στις άκρες  και οι καβαλάρηδες   έκαναν αυτοσχέδιες ιπποδρομίες . Ο νικητής δεν είχε έπαθλο ,μόνο τα χειροκροτήματα , τα μπράβο και την ικανοποίηση, φυσικά, της νίκης.

 Γυρνώντας στο χωριό οι προσκυνητές  επισκεπτόταν τα σπίτια του επάνω μαχαλά, που εκείνη την ημέρα γιόρταζε. Οι κάτοικοι που τα σπίτια τους ήταν στην επάνω μεριά από το άγαλμα της πλατείας  καλούσαν όσους φίλους και συγγενείς έβρισκαν στο εξωκλήσι  και αυτοί με χαρά τους επισκεπτόταν . Οι καρέκλες έβγαιναν έξω και γέμιζαν  τα προαύλια των  σπιτιών  από κόσμο που ευχόταν , κουβέντιαζε,  έλεγε τα τρέχοντα νέα και καλαμπούριζε. Ο χώρος πεντακάθαρος από την πασχαλινή καθαριότητα και τα ασβεστωμένα  παρτέρια έκλειναν ροζ, άσπρες και μπλε πινελιές από τα ζουμπούλια που μοσχοβολούσαν Άνοιξη.  Το κέρασμα ήταν ίδιο παντού , «αρζόγαλου» δηλαδή ρυζόγαλο, φτιαγμένο με μεράκι από την νοικοκυρά που το κερνούσε και ευχόταν «Χριστός Ανέστη» . Η επίσκεψη δεν κρατούσε πολύ ,ίσα ίσα να κεραστούν , άλλωστε έπρεπε να πάνε και στα άλλα σπίτια. Φεύγοντας έπαιρναν και ένα κόκκινο αυγό  που ήταν το αποχαιρετιστήριο κέρασμα τους και καλούσαν με την σειρά τους και αυτοί γιατί  την επόμενη μέρα  γιόρταζε ο κάτω μαχαλάς.

 Οι επισκέψεις τους τελείωναν κατά το μεσημέρι και με τις τσέπες τους  γεμάτες κόκκινα αυγά πήγαιναν στα σπιτικά τους να φάνε το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας που το είχε μαγειρέψει η μεγαλύτερη γυναίκα του σπιτιού και ήταν αρνί με σπανάκια στον ταβά.

 Στην εποχή μας νέοι με παραδοσιακές στολές  συνεχίζουν το έθιμο κάτω από την αιγίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου. Συγκεντρώνονται στην πλατεία γύρω στις 10.30  και με όργανα διανύουν μια απόσταση χιλίων μέτρων προς το Άγιο Πνεύμα όπου χορεύουν όπως παλιά. Σταματούν πάλι στην θέση Μπάρα ,πριν τα Παλιάμπελα για αυτούς που γνωρίζουν και χορεύουν . Φτάνουν στην εκκλησία με τα όργανα και μόλις τελειώσει ο παππάς την μικρή λειτουργία που κάνει, πιάνονται στο χορό. Υπάρχει κόσμος αρκετός που μαζεύεται για να τους καμαρώσει και να ευχηθεί. Τέλος επιστρέφουν με τα πόδια στην πλατεία του χωριού και χορεύουν λίγο ακόμα .Κάποιοι συνεχίζουν ακόμα  το έθιμο και επισκέπτονται φιλικά και συγγενικά τους άτομα του επάνω μαχαλά.

Όσο για μας που μένουμε στα Παλιάμπελα  και κοντά στο Άγιο Πνεύμα σας καλούμε να σας κεράσουμε, γιορτάζει ο μαχαλάς μας. Τα ζουμπούλια  μας μοσχοβολούν και τα ρυζόγαλα μας είναι έτοιμα!

 

Ιωάννα Κύρου

Νηπιαγωγός

ΠΗΓΗ :http://www.prlogos.gr/reportaz/26162-2015-04-13-12-16-59

ΤΟ ΑΜΙΛΗΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ Μ. ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΣΤΟΝ ΚΡΟΚΟ ΚΟΖΑΝΗΣ

Το Πάσχα στο χωριό είχε πολλές δουλειές ,καθάρισμα ,ασβέστωμα, συμμάζεμα του χώρου που θα έψηναν το αρνί ,πασχαλινές ετοιμασίες και μαγειρέματα και όλα αυτά με αυστηρή νηστεία της οικογένειας .

Τα σπίτια τότε δεν είχαν πόσιμο νερό και το κουβάλημα του νερού από τον Λάκκο ήταν καθαρά γυναικεία υπόθεση. Την Μεγάλη Τετάρτη όμως ήταν αποκλειστικότητα των ελεύθερων κοριτσιών του Κρόκου που έπρεπε να πάνε να φέρουν νερό με τις στάμνες για να βάψουν οι μάνες τους την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί τα αυγά. Έπρεπε όμως να φέρουν νερό αμίλητες .Ετοιμαζόντουσαν από νωρίς ,υπήρχε λόγος άλλωστε, στολιζόντουσαν λες και ήταν γιορτή και έβαζαν λουλούδια στα λαϊνια τους (στάμνες ).

Στις άκρες από την βρύση έπιαναν θέση οι μεγαλύτερες γυναίκες του χωριού και περίμεναν να δουν τις παρέες των κοριτσιών που κατέβαιναν αμίλητες στο Λάκκο.

Εκεί θα έβλεπαν ποια είναι όμορφη ,ποια είναι καλά στολισμένη , ποια δεν χαζογελούσε και ήταν σεμνή, γενικώς ποια θεωρούσαν καλή νύφη για το γιό τους. Τότε την νύφη την διάλεγε η πεθερά πρώτα και μετά ενημέρωνε τον άντρα της για να στείλει προξενιά και να γίνουν οι αρραβώνες τις γιορτινές μέρες του Πάσχα.

Ανεβαίνοντας τα κορίτσια την ανηφόρα του Λάκκου συναντούσαν και παρέες αγοριών που τις πειράζανε και προσπαθούσαν να τις κάνουν να μιλήσουν ή έστω να χαμογελάσουν.

   Το έθιμο συνεχίστηκε και αργότερα ακόμα και όταν έγιναν τρεις δημόσιες βρύσες , μία στην πλατεία, μια ανατολικά προς το Άγιο Πνεύμα και μια νότια του χωρίου, στο σπίτι του Σιώζου. Τα πήλινα λαίνια τώρα αντικαταστάθηκαν με τα αλουμινένια γκιούμια, το στόλισμα όμως παρέμενε . Το έθιμο αυτό έχει να κάνει με τη μάνα του Χριστού που μαζί με τις μυροφόρες παρακολουθούσαν σιωπηλά όλη την διαδικασία πριν από την σταύρωση και ήταν σιωπηλές.

           Όταν το πόσιμο νερό μπήκε σε όλα τα σπίτια το έθιμο έσβησε , έμειναν μόνο οι αναμνήσεις και οι ωραίες εικόνες με τα κορίτσια ομορφοστολισμένα με λουλούδια και αμίλητα να γεμίζουν νερό από την πηγή της Αγίας Παρασκεύης που βρίσκεται στον Λάκκο.
           Ένα μικρό κατάλοιπο του εθίμου αυτού έμεινε στα χρόνια μας ,οι νοικοκυρές συνεχίζουν να αγοράζουν από την αγορά ένα πήλινο, όπως τότε αγόραζαν καινούρια πήλινα λαϊνια και φυτεύουν σ΄ αυτό λουλούδια.

Κείμενο - φωτογραφίες : Ιωάννα Κύρου - Νηπιαγωγός

ΠΗΓΗ :http://www.prlogos.gr/culture/25928-to-amilito-nero-tis-megalis-tetartis-ston-kroko

"ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΣΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑ, ΚΑΛΩΣ ΤΙΣ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ"

Κείμενο - Φωτογραφίες 

Ιωάννα Κύρου 

Νηπιαγωγός

Μια μέρα πριν το Σάββατο του Λαζάρου οι Λαζαρίνες του Κρόκου ,παρόλη την κακοκαιρία και το χιονιά, συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο χώρο της κεντρικής εκκλησίας  και όλες μαζί ξεκίνησαν τραγουδώντας για την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής  που βρίσκεται στην περιοχή  Λάκκος.

Στην είσοδο τραγούδησαν το τραγούδι της Παναγίας,ένα τραγούδι συγκινητικό  που μιλά για την  Παναγία που λούζεται σ΄ένα χρυσό λιένι και όταν πέφτει αποκοιμηθεί βλέπει ένα όνειρο πικρό φαρμακωμένο. Βλέπει ότι έχουν πιάσει τον Χριστό και τον παιδεύουν ,πέντε καρφιά    τον κρούνε, δηλαδή του χτυπάνε, τα δυο τα κρούν στα χέρια του ,τα δυό τα κρούν στα πόδια , το τρίτο το φαρμακερό το κρούνε στην καρδιά του…

 

Αφού τελειώσουν , χαιρετούν όλες και χορεύουν ένα άλλο τραγούδι πιο εύθυμο τώρα, το « Δω στης Παναγιάς τα δέντρα  ,Λαζαρίνες που χορεύουν… .και κρατούν δυό  γυαλιά στο χέρι στο να μόσχο ,στ΄ άλλο μέλι .

Το επόμενο μέρος που θα επισκεφτούν είναι το σπίτι του παππά . «Εδώ ψηλά , ψηλούτσικα , ψηλά στα μοναστήρια…» ακούγεται απ΄όλα τα κορίτσια και σιγοτραγουδιέται και από τις γυναίκες που παρακολουθούν το δρώμενο και θυμούνται τα δικά τους παιδικά χρόνια. Είναι το τραγούδι για τον παππά και ακολουθεί ένα τραγούδι για την παπαδιά που την παινεύουν για την νοικοκυροσύνη της .Προς τιμήν τους θα χορέψουν κι ένα όμορφο τραγούδι «Εδώ στου αφέντη τις αυλές και στης κυράς τις πόρτες ,τρία δεντρίτσια φύτρωναν, τα τρία αράδα αράδα, στο να κουρνέυει ο σταυραϊτος και στ΄ άλλο η πιρδίκα».

Η μέρα τελειώνει και τα κορίτσια  αφού χορέψουν λίγο ακόμα πάει το καθένα στο σπίτι του ,βγάζουν  τα παραδοσιακά ρούχα  και συναντιούνται στο χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου για να φάνε όλες μαζί και να τα πούνε .Σχολάνε νωρίς γιατί την επόμενη μέρα τους περιμένει ποδαρόδρομος. Συναντιούνται γύρω στις 8.00  το πρωί και χωρίζονται σε ομάδες για να γυρίσουν όλο το χωριό  και να πουν τα κάλαντα του Λαζάρου . Στο τέλος της μέρας θα μοιράσουν όλες μαζί τα αυγά και τα φιλοδωρήματα που τους έδωσαν οι νοικοκυρές του Κρόκου που τις περιμένουν κάθε χρονιά με χαρά γιατί πιστεύουν  ότι οι Λαζαρίνες είναι  καλότυχες και ότι φέρνουν υγεία και προκοπή στα σπίτια που τραγουδούν .