Λαογραφική ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρόκου Κοζάνης " Ιωακείμ Λιούλιας " : ΟΙ ΚΑΒΑΛΑΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΚΡΟΚΟΥ ΚΑΙ Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΑ (ΖΑΒΟΡΔΑ)

Τριάντα δύο καβαλάρηδες από τον Κρόκο και άλλοι από τα γύρω χωριά ξεκίνησαν σήμερα με προορισμό τη Μονή του Αγίου Νικάνορα στα όρια των νομών Κοζάνης και Γρεβενών.

Την Κυριακή γύρω στις 4 το απόγευμα αναμένεται η επιστροφή τους στον Κρόκο με το λείψανο του Οσίου να καταφτάνει στον Άγιο Νικόλαο , όπου και θα γίνει η υποδοχή του.

Το έθιμο των καβαλάρηδων του Κρόκου και η Μονή του Οσίου Νικάνορα

Στις αρχές του 19ου αιώνα η ισπανική γρίπη θέριζε την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας .Οι κάτοικοι τότε αποφάσισαν να κάνουν περιφορά της εικόνας και λιτανεία των οστών του Οσίου Νικάνορα που ασκήτεψε στην μονή της Ζάβορδας.

Το θαύμα έγινε ,σύμφωνα και με τα τότε αρχεία , μετά την λιτανεία δεν σημειώθηκαν άλλα κρούσματα της γρίπης και η ζωή ξαναβρήκε το ρυθμό της. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής συμφώνησαν να φέρνουν στο μέρος τους κάθε χρόνο ,μια συγκεκριμένη μέρα ,τα οστά του οσίου και να κάνουν λιτανεία στο χωριό και λειτουργία στην τοπική εκκλησία.
Οι καβαλάρηδες του Κρόκου ετοιμάζονται από καιρό και στις 16 Ιανουαρίου πριν την ημέρα της γιορτής του Αγίου Αντωνίου , στολίζουν τα άλογα τους και ξεκινούν μια διαδρομή 6 – 8 ωρών προς το όρος Καλλίστρατο στην περιοχή των Γρεβενών.
Εκεί βρίσκεται η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή μονή του Οσίου Νικάνορα (Μεταμορφώσεως του Σωτήρος).Η Μονή κτίστηκε το 1534 από τον Όσιο Νικάνορα ,έναν πλούσιο 27 χρόνο Θεσσαλονικιό που πούλησε τα υπάρχοντα του αφού πέθαναν οι γονείς του και αποφάσισε να μονάσει στο συγκεκριμένο μέρος μετά από ένα όραμα που είδε. Στο συγκεκριμένο μέρος ανακάλυψε και μια παλιά εικόνα που ήταν κρυμμένη από την εποχή της εικονομαχίας και ονόμασε την μονή στην χάρη της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα .

Χάρη στην ισχυρή προσωπικότητα του κτήτορα η μονή έφτασε σε μεγάλη ακμή με αποτέλεσμα να ανυψωθεί σε Σταυροπηγιακή ,δηλαδή να ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και από κει να παίρνει εντολές. Έτσι είχε και ξεχωριστά προνόμια την εποχή της Τουρκοκρατίας που συνετέλεσαν στο να αποκτήσει και να διαχειρίζεται μεγάλη κτηματική και κτηνοτροφική περιουσία. Από το 1767 υπάγεται στην Μητρόπολη Γρεβενών .
Η μονή λόγω και της θέσης της κατόρθωσε να διαφυλάξει τους καλλιτεχνικούς της θησαυρούς, βυζαντινά κειμήλια, παλαιές εικόνες , χρυσοκεντήματα, τίμια λείψανα και το σημαντικότερο όλων έναν βυζαντινό κώδικα από τον 9ο αιώνα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου ονομαζόμενο «Λεξικό του Πατριάρχου Φωτίου». Αντίγραφα αυτού του κώδικα υπάρχουν δύο στον κόσμο ,ένα στο Κάιμπριζ και ένα στο Βερολίνο ,τα οποία είναι όμως ελλιπή.

Σημαντικός επίσης ήταν και ο ρόλος της μονής στον Μακεδονικό αγώνα . Εκεί βρήκαν καταφύγιο και υποστήριξη πολλοί έλληνες χριστιανοί.
Τα θαύματα του οσίου υπήρξαν πολλά και τα εν ζωή και μετά την κοιμήση του. Το φιλόξενο μοναστήρι δεν αρνήθηκε ποτέ την βοήθειά του σε κανέναν χριστιανό που δοκιμαζόταν ακόμη και σε μη χριστιανό όπως ήταν οι Βαλαάδες (εξισλαμισμένοι ελληνόφωνοι κάτοικοι των Χασίων). Οι οποίοι όταν χτυπήθηκαν από την ασθένεια δέχτηκαν να προσκυνήσουν την εικόνα της Μεταμορφώσεως , να περιφέρουν το λείψανο του οσίου και να κάνουν αφιερώματα στην μονή.

Έτσι και στα σημερινά χρόνια κάτοικοι του Κρόκου κάθε ηλικίας επαναλαμβάνουν την διαδρομή με τα άλογα προς το όρος Καλλίστρατο ξεκινώντας πρωί πρωί όλοι μαζί παρέα. Φτάνοντας εκκλησιάζονται και κοινωνούν όσοι το επιθυμούν . Κατασκηνώνουν για δύο μέρες στον ειδικό ξενώνα ,που έχει κτιστεί στους πρόποδες της Ιεράς Μονής . Το βράδυ μαζεύονται παρέες ,ψήνουν , συζητούν ,συγκρίνουν τα κρασιά και τα μεζεδάκια τους ,πειράζονται και βρίσκουν μια καλή ευκαιρία να ξεφύγουν από την καθημερινότητα.
Το πρωί του Αγίου Αθανασίου εκκλησιάζονται ξανά ,εύχονται να τους έχει γερούς και του χρόνου ο Όσιος για να ξανάρθουν, ετοιμάζουν τα άλογα που τα ευλογεί και αυτά ο ιερέας και τα στολίζουν με βάγια. Με βάγια επίσης στολίζονται και τα αυτοκίνητα που τους συνοδεύουν . Ο Όσιος είναι πολύ σημαντικός και αυτό φαίνεται και από αυτήν την πολύ παλιά συνήθεια που είναι να ραίνουν κάποιον σημαντικό ηγέτη με βάγια.
Στην διαδρομή κάνουν όλοι μαζί στάσεις, μεταφέρουν διαδοχικά το λείψανο με καλή συνεννόηση και γύρω στις 4 το απόγευμα οι καμπάνες του χωριού χτυπούν δυνατά και χαρούμενα. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι έτοιμοι από πριν και ρωτούν τα πιτσιρίκια που έχουν πιάσει θέσεις βιγλάτορα « αν έρχονται και αν φάνηκαν από πέρα» .

Ο ιερέας του χωριού είναι ντυμένος με τα καλά του άμφια και περιμένει στην αρχή του χωριού στην περιοχή Λάκκος να υποδεχτεί το ιερό λείψανο. Μαζί του όλοι οι ψάλτες και η χορωδία γυναικών Κρόκου που ψέλνουν το τροπάριο του οσίου Νικάνορα. Σε θέση υποδοχής και τα παιδιά του Πολιτιστικού Συλλόγου με τις παραδοσιακές τους στολές.

Μόλις τα πρώτο άλογο φανεί ,συγκίνηση καταλαμβάνει τους κατοίκους που κάνουν το σταυρό τους και νιώθουν πως κάποιος δικός τους ήρθε πάλι και τους βρήκε γερούς και φέτος .Συνοδεύουν το λείψανο με τιμές στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, παρακολουθούν την λειτουργία και ένας- ένας με τη σειρά προσκυνούν το λείψανο του Οσίου Νικάνορα. Μετά το τέλος του προσκυνήματος οι κάτοικοι του χωριού με τη σειρά τους παίρνουν το λείψανο για ένα βράδυ στο σπίτι τους και το επιστρέφουν στην μονή της Ζάβορδας στις 6 Αυγούστου, όπου την επομένη τιμάται η μνήμη του Οσίου Νικάνορα .Το έθιμο το συνηθίζουν και άλλα χωριά.
Σε όλους έχουν μοιραστεί από τους προσκυνητές βάγια που με ευλάβεια τα βάζουν στο κεφαλάρι της κυρίας εισόδου του σπιτιού τους για να έχουν την ευλογία και την χάρη του δικού τους όσιου Νικάνορα.

Και του χρόνου με υγεία
Ιωάννα Κύρου
Νηπιαγωγός